- MEKSYK - PRZEWODNIK DLA ZORGANIZOWANYCH.
Info Praktyczne
Wiadomości o Kraju
- 01 Kalejdoskop
- 02 Historia
- 03 Geografia
- 04 Flora
- 05 Fauna
- 06 Społeczeństwo
- 07 Znani Ludzie
- 08 Zwyczaje
- 09 Religia
- 10 Kuchnia
- 11 Słodycze i Trunki
- 12 Na Zakupy
- 13 Kalendarz Świąt
- 14 Mini Rozmówki Meksykańskie
- 15 Samochodem po Meksyku
- 16 Jeśli lubisz nurkować
- 17 Przygoda w Meksyku
- 18 Dla Dzieci
Regiony Meksyku
- 01 MIASTO MEKSYK
- 02 PŁASKOWYŻ CENTRALNY
- 03 EL BAJÍO
- 04 ZACHODNIE WYBRZEŻE
- 05 WSCHODNIE WYBRZEŻE
- 06 PÓŁNOCNY MEKSYK
- 07 MEKSYKAŃSKA KALIFORNIA
- 08 OAXACA
- 09 TABASCO I CHIAPAS
- 10 PÓŁWYSEP JUKATAN
- 11 MORZE KARAIBSKIE i RIVIERA MAYA
Przydatne Informacje
- Bezpieczeństwo. Ubezpieczenia.
- Pieniądze, bankomaty, telefony
- Komunikacja miejska i pozamiejska.
- Niepełnosprawni. Poczta. Godziny Pracy.
- Muzea. Strefy Archeologiczne.
- Biznes w Meksyku
- Placówki Dyplomatyczne
Ameryka Środkowa
11 MORZE KARAIBSKIE i RIVIERA MAYA
Riviera i Costa Maya. Majowie i Karaiby
Cancun, jeszcze na początku lat 70 - tych niewielka wioska rybacka otoczona wyspami, samotnymi plażami oraz wodami lagun i zatok, 20 lat później, stała się, w wyniku mega projektu inwestycyjnego, najważniejszym ośrodkiem wypoczynkowym w Meksyku i przodującym rozmachem infrastruktury kurortem na świecie. Rozwój “turystycznego raju”, jak nazywa się region, zaczął szybko promieniować na północ i południe, tworząc ponad 120 km pas białych, piaszczystych plaż miedzy Cancun i Tulum, tzw. Riviera Maya oraz dalej na południe, między Punta Herrera i Xcalak, tzw. Costa Maya.
Mieniące się odcieniami szafiru i turkusu wody Morza Karaibskiego oraz słońce święcące ponad trzysta dni stanowią idealną scenerię do leniwego wypoczynku i do aktywnej rekreacji, do kąpieli i do morskich wypraw. Ponad sześćset kilometrów linii brzegowej od Przylądka Catoche do Chetumal, rozsławionej w filmach Jacquesa Cousteau ze względu na obecność przechodzącej przy całym wybrzeżu, największej na półkuli północnej, rafy koralowej, czyni z regionu teren wymarzony dla początkujących i zaawansowanych nurków, którym atrakcji dodają możliwości eksploracji cenot i podziemnych labiryntów słodkowodnych rzek wewnątrz lądu.
Ale wschodnia część Półwyspu Jukatan to nie tylko plaże i woda. Praktycznie każde z miast na wybrzeżu okazuje się świetną bazą wypraw w interior, gdzie starożytne miasta majów, ze śladami obecności Hiszpanów, otoczone są współczesnymi, tradycyjnymi wioskami, w których przetrwały sposoby życia, prastare techniki rolnicze, zwyczaje gastronomiczne, wiedza na temat lasu i wierzenia mieszkańców. Mimo, że hedonistyczne hotele all inclusive, wyszukane restauracje, wyrafinowane pola golfowe, prześcigające się ze sobą w tłumnych ofertach biura podróży, eleganckie sklepy w licznych plazas, centra kongresowe i życie nocne powodują, że Cancún i Riviera Maya od wielu lat cieszą się powodzeniem turystycznym o silnie naznaczonym amerykańskim akcencie, wciąż można tu znaleźć miejsca dziewicze, na nowo odkrywane, pełne podróżniczych doznań i pozwalające poczuć smak prawdziwego Meksyku. Meksyku z kulturą, z historią i z głosem rdzennych mieszkańców, Meksyku bliskiego naturze, z delfinami i żółwiami, z rozgwieżdżonym niebem nad oceanem bez granic, ze sjestą i tropikalnymi zachodami słońca, z powiewem wiatru, szumem fal, hamakiem, łodziami, sieciami rybackimi i owocami morza.
TOP 5
Holbox, na wybrzeże słynnego z fauny morskiej, spokojnych plaż i bezpretensjonalnego klimatu wyspiarskiego miasta na północ od Cancún, przypływają co roku w lecie gigantyczne rekiny wielorybie, z którymi można pływać
Wyspa Kobiet, najbardziej „karaibska” z meksykańskich wysp, otoczona rafą koralową, posiada wspaniałe trasy rowerowe, imponujące klify i jedną z piękniejszych plaż w okolicy
Tulum, sąsiadujące z magicznym rezerwatem biosfery Sian Ka’an, odbijające się w turkusowych falach morza i przesiąknięte blaskiem dawnej świetności Tulum jest bez wątpienia najbardziej spektakularnie położonym i fotogenicznym z wszystkim miast Majów.
Coba, cenoty i temazcal, zalesioną i pełną tajemniczości strefę archeologiczną Coba można zwiedzać rowerami, podczas gdy małe wioski, kąpiele w podziemnych cenotach i medycyna naturalna obecna w tradycyjnej łaźni parowej temazcal oddają mistyczny klimat duchowego świata Indian
Bacalar, położony nad mieniącą się kolorami tęczy laguną magiczne miasteczko Bacalar jest świetną bazą wypadową po kanałach jeziora, nad morze, na wyspy i do ukrytych w dżungli miast Majów.
Cancun i karaibskie wyspy.
Rozrastające się w zawrotnym tempie i liczące obecnie prawie milion mieszkańców Cancun dzieli się na „stare” miasto, Downtown, i rozciągającą się na otaczającej wewnętrzną Lagunę Nichupté, prawie dwudziestokilometrowej mierzei, Zona Hotelera. Cała strefa hotelowa jest dobrze skomunikowana z miastem, co pięć minut jeżdżącymi busami, zatrzymującymi się co kilkaset metrów. W części miejskiej Cancun można zwiedzić Park Ekologiczny Kabah i popularnością cieszy się rynek rzemiosła, tzw Mercado 28. Północna część plażowego bulwaru Kukulkan, od km 0 do km 9 posiada spokojne i płytkie plaże, np Las Perlas, osłonięte przed morskimi prądami wyspą, oraz labirynt kanałów mangrowych, od strony laguny. Plaże we wschodniej części mierzei, między 9km a 21km, np. najbardziej popularna, imponująca wszystkimi możliwymi odcieniami koloru niebieskiego, Los Delfines, posiadają wyższą falę i z reguły mniej łagodne wejście do wody. Południowa część nadmorskiego bulwaru, otoczona mangrowcami od strony lądu i rafą koralową od strony morza, praktycznie bez hoteli, posiada spokojne plaże blisko Punta Nizuc, słynnego w świecie nurkowym m.in. z Podwodnego Muzeum Sztuki. Wzdłuż całej mierzei, na piaszczystej wydmie, pełno jest wysokiej klasy hoteli, w większości 4* i 5*, restauracji, centr handlowych, luksusowych butików, barów, dyskotek, pól golfowych oraz przystani portowych do rejsów spacerowych, do nurkowania i do połowów ryb.
Wybrzeże laguny było zamieszkałe w dawnych czasach, co świadczy o znaczeniu regionu dla morskiego handlu Majów. Część ruin znajduje się obecnie mniej lub bardziej zniszczona na terenach hoteli, jak np. Yox Xixim czy Conchero przy hotelu Dreams, Yamil Luum w ogrodach Sheraton, czy San Miguelito, gdzie powstało długo oczekiwane Museo Maya. Tym niemniej zwiedzenie stref archeologicznych, pełnej iguan El Rey, na km 18.5, i Meco, z wysokim na 17 m Zamkiem, 5km na północ za Cancun, odda atmosferę starożytnego rejonu portowego. Za Meco, droga na północ wybrzeżem Playa Mujeres dochodzi do rozwijającej się Zona Hotelera 2, po czym, już jako droga szutrowa mija przystanie i restauracyjki na plaży Isla Blanca, gdzie funkcjonuje m.in. szkoła Kite Surfingu i skąd można kontynuować eksploracje morskie na bezludne wyspy oraz do przylądka Cabo Catoche. Obok pozostałości majańskiego Ekab, pierwszego miasta napotkanego przez Hiszpanów na kontynencie i nazwanego Wielkim Kairem, zachowały się ruiny kościoła Boca Iglesia, najprawdopodobniej najstarszego kościoła wybudowanego w 1517 r. przez Hiszpanów na kontynencie, pochodzące z czasów wyprawy odkrywcy Jukatanu, Francisco de Cordoba.
Z Puerto Juarez, przed Meco, a także z niektórych przystani w strefie hotelowej, można wypłynąc na wyspy, bez odwiedzenia których karaibska przygoda pozostaje niepełna. Na Holbox, za Cabo Catoche, można dopłynąć w porze letniej dalekim rejsem na podglądanie przypływających tu niegroźnych, ogromnych rozmiarów rekinów wielorybich, z którymi można pływać z maską i rurką w ich naturalnym środowisku. Isla Holbox pozostaje nieśpieszną rybacką osadą z ulicami z piasku i 35 km spokojnych plaż. Można tu też dojechać samochodem, w połowie drogi między Cancun i Valladolid skręcając na północ do Chiquila i przeprawiając się dalej promem. Miejsce nadaje się świetnie do jazdy rowerami i konno, a łodziami dopłynąc można do oczka wodnego łączącego się z morzem, Yalahau lub na Isla de Pajaros.
W codziennych rejsach można też wypłynąć z Cancún lub Isla Mujeres na, odległą o 2 godziny łodzią, bezludną wyspę Contoy, rezerwat biosfery, zamieszkany przez pelikany, kormorany, fregaty, czaple i rybitwy. Na wyspie nie ma słodkiej wody, więc ze zwierząt lądowych spotkać można wyłącznie iguany i skorupiaki, w lecie natomiast na plaże wychodzą składać jaja żółwice, białe, carey i caguama. Contoy to jedyna w swoim rodzaju naturalna perła, oaza spokoju, pięknych plaż, płytkich raf Ixlache i przyrodniczej harmonii, gdzie zapraszany na połów ryb m.in. były prezdent Polski, Lech Wałęsa. Podróż na wyspę wymaga specjalnego pozwolenia instytucji ochrony środowiska, którą można wyrobić w przeddzień wizyty w urzędzie bądź poprzez autoryzowane biura turystyczne.
Najpopularniejszą wyprawą morską z Cancun pozostaje ok. półgodzinny rejs na Wyspę Kobiet, gdzie można snorkować na rafie koralowej i którą objechać można meleksami, motorami lub rowerami, w towarzystwie wspaniałych widoków, odwiedzając m.in. wylęgarnię żółwi, piracką hacjendę Mundaca, południowe klify z latarnią morską i ze Świątynią Boginii Ixchel. Po powrocie z objazdu wyspy, spacer wąskimi uliczkami w mieście, przy przystani, pośród sklepików i restauracyjek, pozwoli dojść na brzeg morza, gdzie można delektować się surową rybą w limonce na szerokiej Playa Norte, jednej z nielicznych plaż w okolicy z widokiem na zachód słońca.
Od Puerto Morelos, przez Playa del Carmen, do Akumal.
Puerto Morelos, w centrum wybrzeża nazywanego czasem Riviera Cancun, w połowie drogi między Cancun i Playa del Carmen, to niewielkie miasteczko rybackie, cudem uratowane od zalewu wybrzeża wielką hotelową infrastrukturą. Miasto od głównej drogi oddzielone jest pełnym krokodyli i zazdrośnie strzeżonym przez władze ekologiczne lasem mangrowym, natomiast od morza osłonięte jest jednym z najlepiej zachowanych fragmentów świetnej do snorkingu rafy koralowej. We wczesnych godzinach popołudniowych wciąż spotkać można przy drewnianym molo rybaków wracających z morza z langustami i swieżymi rybami. Tanim i bardzo dobrym restauracjom przy urokliwym placu zocalo, położonym bezposrednio przy plaży, towarzyszą wieczorami, szczególnie w weekendy, imprezy kulturalne i koncerty, uwielbiających fiestę mieszkańców Puerto. Przed zjazdem do miasta warto odwiedzić ogród zoologiczny Crococun, słynny m.in. z przejścia kładką, wewnątrz ogrodzenia, z 70 leżącymi i spacerującymi wokół krokodylami. Zaraz za zjazdem do Puerto Morelos, trasa spacerowa z przewodnikiem w Ogrodzie Botanicznym Dr Alfredo Barrena Marin pozwala poznać typy zadrzewienia występujące na wybrzeżu, od lasów tracących liście, poprzez wiecznie zielone, aż po niskie lasy obszarów podmokłych. Ścieżka z wieżą widokową i wiszącym mostem mija okazy rzadkich drzew puszczy tropikalnej, medycznych roślin, ślady osady majów i fragmenty obozowiska zbieraczy żywicy kauczukowej z początku XXw.
Naprzeciwko ogrodu botanicznego dobrze oznakowany zjazd z głównej drogi na prawo rozpoczyna szlak krasowych oczek wodnych, Ruta de los Cenotes, z parkami przygody oraz popularnymi naturalnymi kąpieliskami słodkowodnymi, m.in. Las Mojarras, Siete Bocas, Boca del Puma, Verde Lucero, Zapote czy Kin Ha. Droga na południe mija z kolei piękną Playa Secreto, która, bez wygodnego publicznego dojścia do plaży, zachowuje swój dziewiczy i odosobniony charakter. Punta Maroma, z klubem plażowym i drogimi hotelami, uważana jest za jeden z ładniejszych odcinków plaż w tej części wybrzeża.
Kolejne miasto na wybrzeżu to rozrastająca się w zawrotnym tempie Playa del Carmen, z dwoma strefami luksusowych hoteli, przed Playa i za miastem, przy wyposażonej w pola golfowe ekskluzywnej dzielnicy Playacar, gdzie zachowały się fragmenty dawnego majańskiego portu Xaman Ha i gdzie udostępniony jest zwiedzającym ptasi ogród Aviario. W części spacerowej, bliskiej głośnej plaży, miasto przepełnione jest małymi hotelikami, restauracyjkami, kawiarniami, sklepami, szkołami nurkowymi, biurami podróży, barami, dyskotekami oraz turystami, podczas gdy po drugiej stronie głównej drogi rozrasta się strefa rezydencyjna.
Z przystani, przy tętniącym życiem cały dzień i przede wszystkim wieczorami deptaku Quinta Avenida, głównej atrakcji turystycznej w Playa del Carmen, odpływają promy na połóżoną 60 km od lądu, jedną z największych meksykańskich wysp, “pełną rybitw” Cozumel. Wyspa, w swojej południowej części raj dla profesjonalnych nurków, obfituje w morską faunę na przypominających podwodne lasy rafach koralowych, np. Santa Rosa, Palancar, Paraíso, Punta Sur, Yucab, Cordona czy Maracaibo. Oprócz podwodnej przygody, Cozumel to świetne miejsce na jednodniową wyprawę, spacer w pobliżu przystani po otoczonym kawiarniami i restauracjami zócalo San Miguel Cozumel, zwiedzanie Muzeum Miasta oraz kilkugodzinny rajd samochodem, np wypożyczonym garbusem bez dachu. Podczas objazdu wyspy można zatrzymać się na urokliwy spacer między grupami budowli Manitas, Palacio i Ramonal w prehiszpańskim mieście San Gervasio, spróbować dojechać do Faro Punta Molas na północy wyspy, eksplorować dziewicze wschodnie wybrzeże z restauracyjkami na plaży, zatrzymując się na podglądanie zwierząt w Parku Ekologicznym Laguna Colombia lub snorkeling w Parku Chancanaab.
Za dwoma parkami, Xcaret, gdzie wieczorami odbywają się spektakle folklorystyczne w stylu tropikalnego broadway i Xplor, m.in. z jazdą nad kopułami drzew na stalowym kablu, niewielki zjazd doprowadza do dziewiczych plaż zadbanego ekoturystycznie Punta Venado i, niewiele dalej, do spokojnej i popularnej familijnie plaży w Paamul. W sławnym niegdyś z wypraw nurkowych w poszukiwaniu zatopionych na rafach statków Puerto Aventuras, dziś ekskluzywnym kurorcie, silnie zaznaczonym amerykańką obecnością w okolicach przystani jachtowej, rozwój turystyczny idzie w parze z ekologią otaczającego miasteczko rezerwatu przyrody. Znajduje się tu Muzeum Nurkowe, szkoły nurkowania i restauracje nad wodą. Za Puerto Aventuras, po prawej stronie drogi, oznakowane zjazdy doprowadzają do popularnych nurkowo cenot, m.in. Chac Mol, Katun Chi, Cristalina, Ponderosa i Tajmahal.
Ok. 10km dalej, zjazd z eleganckiej drogi 307 dojeżdża do kolejnego miasteczka, Akumal, któremu udało się połączyć koncepcje turystyczne z charakterem wioski rybackiej i ośrodka nurkowego. Spokojny kurort słynie z pływania w okolicach tutejszej zatoki w towarzystwie żółwii morskich. W północnej części miasta nadbrzeżna aleja dojeżdża do schowanego przed turystami systemu lagun Yal Ku, gdzie można pływać m.in. w słodkowodnej cenocie otoczonej romantycznymi rzeźbami z brązu.
Tulum i Rezerwat Biosfery Sian Kaan
Fragment Riviera Maya za Akumal roi się od atrakcji po jednej i po drugiej stronie głównej drogi. Zjazd na prawo szutrem pozwala dojechać do parku z krasowymi jaskiniami, ogrodem zoologicznym i cenotami, Aktun Chen. Blisko Chemuyil, dziewicze plaże Xcacel i Xcacelito uważane są od lat za najpiękniejsze w regionie. W sierpniowe noce żółwice wychodzą na plaże, zawsze w to samo miejsce, w którym same się urodziły, żeby wykopać dół na wydmach i złożyć tam ok 100 jajek, z których, po trwającym ok. 60 dni okresie inkubacji, wykluwają się małe żółwiki. Niegdyś na wszystkich plażach Meksyku spotkać można było sześć z siedmiu gatunków morskich żółwi występujących na świecie, niestety z powodu budowli hoteli i oświetlonych sztucznym światłem klubów plażowych bezpośrednio na wydmach, coraz mniej jest miejsc, gdzie żółwice wypływają, a małe żółwie mogą przeżyć. Plaże takie jak Xcacel czy Xcacelito, przy których znajduje się również słodkowodna cenota, posiadają własną stację biologiczną, specjalny status chronionego rezerwatu i dostępne są wyłącznie w ciągu dnia.
Ukryte światy podwodnych cenot, studni wapiennych zalanych krystalicznie czystą, słodką wodą, tworzą podziemne systemy połączonych ze sobą komnat, jaskiń i tuneli wodnych. Mijając zamerykanizowany park wodny all inclusive, oraz zwaną “wodną bramą” niewielką strefę archeologiczną Xel Ha, po prawej stronie pojawiają się dwa zjazdy do grupy cenot, łączących ze sobą płynący pod skałami labirynt rzeczny. W Dos Ojos można pływać powierzchniowo z maską i rurką, pośród powstających przez miliony lat stalaktytów, stalagmitów i kolumn. Podobnie w bardziej zadbanym, przygodowym parku, gdzie znajduje się m.in. cenota Tacbe Ha, słynna z kręcenia tutaj wielkoekranowego filmu IMAX “Zdumiewające jaskinie”, a który świetnie przygotowany jest również do nurkowania z butlą na głębokości ok. 12m.
Kolejny zjazd na lewo doprowadza do wioski rybackiej nad morzem, dziś popularnej m.in. z wynajmowanych długoterminowo pensjonatów i szkół nurkowania, Tankah, które funkcjonując od 150 r. p.n.e. w czasach starożytnych jako osada Majów, wraz z pobliskim Tulum, wyrosło między XII i XVI wiekiem na główny port karaibskiego wybrzeża. Tulum z trzech stron otoczone jest wijącym się jak wąż murem ze strażnicami, natomiast z czwartej strony ogranicza je skalny klif oraz brzeg morza. Trudno dostępny port był więc bezpieczny, a jednocześnie posiadał zaletę wygodnej żeglugi, dzięki maleńkiej zatoczce między skałami oraz szerokim plażom na południe od miasta, dogodnym do cumowania tratw i drewnianych łodzi. Oryginalnie nazwa miasta brzmiała Zama, od słowa “zamal”, czyli “świt” i współczesne badania archeologiczne orientacji budowli potwierdzają, że poranne promienie słońca przechodzą np przez okno świątyni i oświetlają postać Zstępującego Boga podczas zimowego przesilenia. Oprócz Świątyni Zstępującego Boga, popularnego bóstwa mogącego symbolizować zachodzące słońce, gwiazdę Wenus, deszcz, błyskawicę, boga jaskółkę, czy nawet boga pszczołę, na otoczonym dodatkowym wewnętrznym murem placu głównym przykuwa wzrok imponujący Zamek z wężowymi kolumnami i otworami w tylnej ścianie, które pełniły funkcję latarni morskiej. Wokół głównego placu warto zwrócić uwagę na Dom Cenoty, Świątynię Wiatru wraz z niewielkimi adoratoriami, a także dwa pałace, Wielki Pałac Kolumnowy oraz rezydencję kapłana Majów, Wielki Pałac Prawdziwego Człowieka. Najlepiej zachowaną budowlą jest ukazująca fragmenty malowideł oraz narożne rzeźby Świątynia Fresków, w samym centrum miasta, zaś najbardziej osamotnioną konstrukcją jest Świątynia Morza, nad południowym klifem.
Na południe od strefy archeologicznej, nad brzegiem morza, rozpoczyna się kilkunastokilometrowa strefa budowanych w stylu maya i klimatyzowanych bryzą morską cabañas, ascetycznych lub luksusowych, romantycznych bungalowów, celowo pozbawionych elektryczności, nie tanich, ale popularnych wśród wszystkich, którzy chcą uciec od kurortowego zgiełku i wypocząć bliżej natury.
Za nimi, droga wjeżdża do wpisanego na listę światowego dziedzictwa przyrody UNESCO, liczącego ponad 500 tysięcy hektarów rezerwatu biosfery, “bramy niebios” Sian Ka`an. Licząca ponad 50km panoramiczna piaszczysta droga na wąskim półwyspie pomiędzy morzem i lagunami przejezdna jest prawie wyłącznie samochodem terenowym i dojeżdża do spokojnej wioski rybackiej Punta Allen, skąd można wypłynąć łodziami na rafę koralową i na wyspy w zatoce Bahia de la Ascension, a później zjeść obiad z owoców morza na plaży. Inny sposobem wjechania do rezerwatu jest spektakularny szlak wodny z nad Laguny Chunyaxchen, położonej ok. 20km główną drogą za miastem Tulum. Do przystani dojść można przez strefę archeologiczną Muyil, gdzie wśród zarośniętych gęstą dżunglą budowli warto zwrócić uwagę na ruiny platform, ołtarzy i świątyń, wśród których wyróżnia się tzw Budowla 7H3 z pozostałościami stiuku i malowideł, a także wysoki na 17 m Zamek z motywem dwóch czapli na fryzie, oraz Świątynia 8. Zagłębiając się w selwie, z dala od przetartych szlaków turystycznych, oznakowana ścieżka prowadzi przy widokowej wieży do brzegu jeziora, skąd łodziami można rozpocząć rejs lagunami i połączonymi ze sobą kanałami wodnymi wykonanymi jeszcze przez Majów. Rezerwat obfituje w urokliwe plaże, cenoty, 23 strefy archeologiczne, jak np. Xlapak, przy jednym z kanałów wodnych i można spotkać tu jaguary, pumy, delfiny, żółwie morskie, rozgwiazdy, krokodyle, orły, rude czaple, papugi, tukany, manaty oraz wiele innych zwierząt.
Coba i mistyczny świat Majów.
Położona ok. 45 km na zachód od Tulum i zarządzająca nim przez lata jako z satelickim miastem portowym, Coba to założone przez migrantów z Tikal, prawdopodobnie największe i najdłużej, bo od roku 100 p.n.e do 1000n.e, funkcjonujące miasto na Północnym Jukatanie. Otoczone cenotami, pięcioma lagunami i stanicami wodnymi, w których mieszkają żółwie i krokodyle, Coba, w języku majów, oznacza najprawdopodobniej „miejsce obfite w wodę”. W gęstym tropikalnym lesie żyją m.in. jelenie, aguti, ostronosy, pancerniki, mrówkojady, małpy, kuropatwy, papugi, pekari, dzikie indyki, etc. Dla aktywnych podróżników to dodatkowo atrakcyjne, jedyne miasto, po którego przetartych i zacienionych drzewami alejach można jeździć wypożyczonymi rowerami.
Warto dojść lub dojechać tu do pierwszej po wejściu grupy budowli Coba z monumentalna budowlą tzw. Kościoła, przed którym na ołtarzu do niedawna składano ofiary w kulcie świętej dziewicy Colebi, opiekunki plonów i polowania. Od kilku lat, niestety, odprawianie rytuałów przez indian na strefach archeologicznych jest zakazane i odbywa się w innych miejscach. Przyległe do Akropolu pierwsze Boisko do Gry w Pelotę posiada dwa panele z nagimi, klęczącymi i związanymi jeńcami. W grupie Budowli D warto zwrócić uwagę na Plac Malowideł, drugie Boisko do Gry w Pelotę z ołtarzami naziemnymi z elementem trupiej czaszki i jaguara ze ściętą głową, oraz wyjątkową konstrukcyjnie, tajemniczą Piramidę Xaibe, na skrzyżowaniu świętych dróg, sacbe. Jedna z tych dróg, Sacbe 1, liczyła ponad 100 km i dochodziła Yaxuna, w pobliżu Chichen Itza. W najdalej na północny zachód położonej grupie budowli Nohoch Mul, na szczycie najwyższej w północnym Jukatanie, 42 m. Wielkiej Piramidy, na którą można wchodzić, znajduje się świątynia z postacią Zstępującego Boga oraz, u jej stóp, monumentalna, dwustronna stela z datą 780 n.e oraz postacią kapłana który, wg lokalnych wierzeń, ożywa nocą z kamienia. Najmniej odwiedzana Grupa Macanxoc, do której prowadzi 20 m szerokości oryginalna droga, przy kilku placach posiada ołtarze, świątynie oraz stele z inskrypcjami i reliefami o wielkim znaczeniu epigraficznym, wśród nich płytę z datą 21 grudnia 2012 r. Po latach niepodzielnej władzy nad szlakami wodnymi i lądowymi, wraz z wymianą kulturalną i handlową, m.in. jadeitu, obsydianu, muszli, pereł, piór, czekolady, miodu i soli, Coba w swoim momencie schyłkowym traci ostatecznie wpływy w północnym Jukatanie. Chichen Itza podbija strategiczne dla Coba miasto Yaxuna i przejmuje w XIIw. szlaki komunikacyjne osłabionej stolicy.
Pełna magii i dająca posmak podróży w czasie trasa prowadzi na południowy zachód od Coba przez tradycyjne majańskie wioski. W Tepich, między 12 a 19 marca odbywają się fiesty przy franciszkańskim klasztorze, gdzie kacykowie Jacinto Pat i Cecilio Chi rozpoczęli w 1847 r. trwające ponad 50 lat walki wyzwoleńcze znane pod nazwą Wojna Kast. W pobliskim Tihosuco, z symbolicznym kościołem Św. Dzieciątka Jezus i przyległym klasztorem w ruinie, warto zobaczyć Museo de Guerra de Castas. W znanym z produkcji miodu od pszczół melipona, bez żądła, Xcabil, zachował się Kościół Guadalupe i kolonialna konstrukcja związana z wydobyciem i rozprowadzaniem wody z Cenoty (Noria). Kościół w rolniczym Huaymax, jedyna zachowana tu budowla hiszpańska, funkcjonująca na początku jako kaplica otwarta, kryta była w późniejszym okresie strzechą palmową. W Saban wciąż odbywają się pradawne fiesty w dniu zmarłych, a także podczas ceremonii związanych z cyklem uprawy kukurydzy. Dominuje tu tradycyjna, lokalna gastronomia w pobliżu placu przy kościele Św. Piotra. Podobnie w otoczonym cenotami i ruinami archeologicznymi Sacalaca, zachowały się kolonialne kościoły, majańskie tradycje i potrawy z jelenia, dzika, bażanta oraz indyka.
W ekoturystycznym Kantemo można zorganizować wyprawę do jaskini, w której codziennie wieczorami węże ukazują się ze szczelin skalnych, by polować na wylatujące z groty nietoperze. Za rezerwatem Bala’an K’aax i głównym miastem regionu, Jose Morelos, droga skręca na wschód do Felipe Carrillo Puerto, najważniejszym centrum majańskiej rewolucji kastowej, gdzie zachował się Mówiący Krzyż, Cruz Parlante, prowadzący walkami powstańców i przemawiający później do wiernych w formie otoczonych kultem, dziś przede wszystkim 3 maja, świętych przepowiedni. Tymczasem droga na północ z Coba mija rezerwat Otoch Maax Yetel Kooh z Sanktuarium Małp Czepiaków, żyjących w kopułach drzew przy wiosce Punta Laguna i, nieco dalej, ukazuje zjazd do jezior oraz cenoty w niewielkim pueblo Pac Chen.
Jadąc na północny wschód, w pobliżu leśnej Hacjendy Cancun, istnieje możliwość skorzystania z rytualnej i terapeutycznej łaźni parowej majów, Temazcal. Rozgrzane do czerwoności na ognisku wulkaniczne kamienie, polewane wodą z ziołami, w towarzystwie dźwieków indiańskich instrumentów wydobywanych przez prowadzącego temazcal, zwanego szamanem, oraz krystalicznie czysta woda z cenoty, pozwalają zbliżyć się w bezpośredni sposób do jednej z najstarszych tradycji prehiszpańskiej medycyny naturalnej.
Costa Maya i okolice Chetumal.
W południowej części stanu Quintana Roo droga dojeżdża do krainy jezior z największym odkrytym tu miastem Majów Chacchoben. W zamieszkałym w latach ok. 200 p.n.e do ok. 700 n.e ośrodku administracyjno religijnym, podobnym do miast Majów na terenie dzisiejszego Belize i Gwatemali, można zobaczyć m.in. Wielką Świątynię w grupie budowli na podwyższonej platformie w płd wschodniej części głównego placu. Po przeciwnej stronie drogi, ok. 50 km zjazd asfaltową jezdnią pozwala dotrzeć do wybrzeża turystycznie zwanego Costa Maya, z pięknymi, otoczonymi rafą koralową, spokojnymi plażami przy stolicy regionu, niewielkim kurorcie i jednocześnie porcie promowym Majahual. Na północ droga brzegiem morza, wzdłuż rezerwatu Uaymil, dociera do osad rybackich, znanych z połowu langusty, Pulticub i Punta Herrero, przy zatoce Bahia de Espiritu Santo. Na południu, pod granicą z Belize, ze Xcalak można wybrać się w rejs na znajdujący się pod szczególną ochroną, bezludny archipelag Banco Chinchorro, na którym można plażować i nurkować, a także nocować, ze specjalnym pozwoleniem.
Po lewej stronie szerokiej drogi 307 zaczynają się pojawiać wspaniałe widoki Laguny Siedmiu Kolorów, do której można zjechać w okolicach centrum urokliwego miasteczka Bacalar lub w okolicach głębokiego jeziora Cenote Azul. W Bacalar, wpisanym na listę magicznych miast Meksyku, warto odwiedzić starówkę, gdzie przy głównym placu znajduje się Kościół Św. Joachima, przy którym 21 lipca odbywają się tradycyjne fiesty patronackie. Stąd dojść można do świetnie zachowanego, broniącego portu w czasach kolonialnych przed Majami i przed brytyjskimi korsarzami Fortu San Felipe, ze spektakularnymi widokami na lagunę. W jego wnętrzu znajduje się niewielkie, ale bardzo ciekawe Museo de Pirateria. Z przystani Klubu Nautycznego pod muzeum wypożyczyć można kajaki lub motory wodne i organizowane są rejsy wzdłuż jeziora, z których trasa do cenoty Xul Ha pozwala na wspaniałe kąpiele w kanałach łączących laguny. Dla koneserów przeżyciem może okazać się też wizyta w urządzonej w klimacie realizmu magicznego Casa Internacional del Escritor.
„Miejsce czerwonych drzew”, Chetumal, łączy w sobie karaibską atmosferę z cechami przygranicznego miasta portowego. Duży ruch, typowy dla strefy bezcłowej i wzmagany funkcjami administracyjnymi stolicy stanu, nie zakłóca prowincjonalnego spokoju miasta. W nieco pozbawionym wyrazu centrum znajduje się nowoczesne Muzeum Kultury Majów, ze świetnie wyeksponowanymi aspektami życia starożytnych mieszkańców regionu. Bulwar Bahia przy Zatoce Chetumal przechodzi na północ w urokliwy Malecon Calderitas, ok. 10 km nadmorski pasaż, za którym dotrzeć można do przystani z łodziami wypływającymi na wyspę Tamalcab oraz do pozostałości majańskiego miasta Oxtankah, gdzie oglądać można otoczony pięcioma budowlami Plac Pszczół, Plac Kolumnowy z Pałacem, a także ruiny hiszpańskiego kościoła z ołtarzem i zakrystią.
Dalej na północ, przy Laguna Guerrero, w Parku Narodowym Bahia de Chetumal znajduje się Sanktuarium Manatów, wegetariańskich krów morskich, które można oglądąć i karmić główkami sałaty z przystani. Na południe od miasta, w Subteniente Lopez, znajduje się punkt tranzytowy do Belize i dalej do Gwatemali, gdzie Polacy jeżdżą bez wiz, regulując opłaty wjazdowe na samym przejściu granicznym. W Union, dalej na południe, wzdłuż oddzielającej kraje rzeki Rio Hondo nie ma oficjalnego przejścia granicznego.
Droga na zachód od Chetumal mija wioskę Huay Pix w pobliżu Laguny Milagros, gdzie można wypływać z rybakami na połowy ryb. Około 50 km dalej, zjazd na prawo pozwala dotrzeć do zamieszkałego przez kolonie wyjców czwórmiasta Dzibanche, Kinichna, Lamay i Tutil, z których dwa pierwsze udostępnione są zwiedzającym. Wśród budowli zwraca uwagę zaraz za wejściem Świątynia Nadproży wybudowana ok. 554 n.e, i dalej przy placu, wysoka i wąska Świątynia Kormoranów oraz Świątynia Więźniów, bogata w bloki kamienne, przedstawiające niewolników, złapanych w celu złożenia ofiar z ludzi. Na skraju północno wschodnim, za placem Xibalba, który mógł być centrum miasta, 2 km droga prowadzi do dzielnicy Kinichna, nazwanej tak od znalezionego tu słonecznego glifu kin na tyłach Wielkiego Akropolu.
Zjazd po drugiej stronie głównej drogi, pośród sprawiających wrażenie prehistorycznego lasu palm corozo, dojeżdża do perełki archeologicznej, Kohunlich. Zróżnicowane budowle ukazują mieszankę stylów, od gwatemalskiego Peten, poprzez belizyjski Lamanai oraz zachodni Rio Bec, po silnie zarysowany styl własny. Pałac Steli z przyległymi grupami budowli rezydencyjnymi, 27 Schodów, Pixaan oraz Wielki Akropol, są tłem dla będącej symbolem całego stanu Świątyni Masek, w której na kilku poziomach zachowało się pięć z ośmiu reliefów z obliczem Boga Słońca, podróżującego po linii horyzontu.
Informacje praktyczne
Gastronomia
Holbox, Restaurante El Chapulim (Ave.Tiburon Ballena, miedzy Ave Damero i P.J. Caldwell), owoce morza i kuchnia meksykańska.
Cancun, Marakame Cafe (Av. Circuito Copan, Super Manzana 19), kawiarnia i restauracja o bardzo ciekawie zaaranżowanym wnętrzu. W menu owoce morza, potrawy meksykańskie i włoskie; Restaurante Labna (10 Margaritas 29, SM22) Lokal oferuje dania kuchni jukatańskiej, świetne miejsce dla miłośników lokalnych specjałów; Cafe del Puerto (Plaza Esmeralda, Puerto Juarez) Świeże owoce morza blisko przystani, z której wyruszają statki na Wyspę Kobiet.
Isla Mujeres, Casa Rolandi ( w hotelu Villa Rolandi; Fracc. Laguna mar SM. 7 Mza. 75 Lotes 15 i 16, Carretera Sac- Bajo), dania kuchni szwajcarskiej i północnowłoskiej; Los Compadres ( w hotelu Bucaneros, Av. Hidalgo 11, między Madero i Abasolo) restauracja serwuje potrawy meksykańskie, karaibskie i włoskie.
Puerto Morelos, Pangea (Rafael E. Melgar Ave.) sałatki, owoce, zimne napoje, dania kuchni meksykańskiej i międzynarodowej; John Gray”s (Ninos Heroes L6) jedna z najbardziej znanych i najwyżej cenionych restauracji specjalizujących się w kuchni międzynarodowej.
Playa del Carmen, La Cueva del Chango (Calle 38 Norte, między 5ta Avenida i el mar) restauracja wśród obfitej zieleni, serwująca meksykańskie dania przygotowane tylko z naturalnych, ekologicznych składników;
Puerto Aventura, Tu Parador, lokal przy wjeździe do miasteczka; dania kuchni meksykańskiej, wieczorami świeże owoce morza.
Tulum, Kinich Tulum (Carretera Chetumal- Cancun 307) restauracja specjalizująca się w regionalnej kuchni jukatańskiej; La Zebra (8,5 km carretera Tulum Boca Paila) bar i restauracja nad Morzem Karaibskim. W ofercie zimne drinki i meksykańskie potrawy.
Zakupy
Cancun, La Isla, ekskluzywne centrum handlowe nad wodami laguny Nichupte. Ponad 150 sklepów, restauracje, kina, muzeum, akwarium itp.; Mercado 28, targ rękodzieła w centrum miasta. Na jego terenie działa ponad 100 sklepów oferujących lokalne wyroby, pamiątki, koszulki itp. Warto się targować.
Tulum, przy drodze prowadzącej do strefy archeologicznej, obok parkingu, są usytuowane liczne sklepy z pamiątkami i lokalnym rękodziełem.
Playa del Carmen, przy głównym deptaku Quinta Avenida działają sklepiki, w których można kupić typowe, meksykańskie wyroby. Pomimo że wybór jest duży, a konkurencja spora, ceny są zazwyczaj dosyć wysokie.
Aktywnie
Playa del Carmen, Dolphin Discovery, pływanie z delfinami oraz rejsy po morzu i po lagunie; Park Xplor, można popływać wpław, na tratwach po podziemnej rzece oraz amfibią, a także zjechać na tyrolce.
Tulum, Park Cenote Hidden Worlds, znany z filmów National Geographic park, na którego terenie poza cenote (m.in. Tacbe Ha, Tacbe Luum, The Church, Hilarios”s Well, eden, Paradise, Hell) są dostępne liczne atrakcje dla turystów, m.in. tyrolka, zjazd na linach do cenote, „podniebny rower”, trasy spacerowe, zwierzęta. W cenote można nurkować z butlami lub z fajką; Cenote Dos Ojos, to jedna z najbardziej znanych cenote dla płetwonurków. Stanowi część wielkiego systemu podziemnych rzek, z którego poznano na razie jedynie ponad 60-kilometrowy odcinek- najdłuższy na świecie.
Akumal, w cenote: Chac Mool, Cenote Cristalino, Jardin del Eden, Cenote Azul, Aktun Chen można pływać, nurkować z fajka lub głębinowo.
Cozumel, dookoła wyspy jest wiele interesujących miejsc, idealnych do nurkowania, np. na rafie koralowej: Santa Rosa, Colombia, Punta Sur, Palancar, Yucab, Cordoana, Maracaibo. Warto mieć ze sobą odpowiednie certyfikaty, wśród najlepszych miejsc do nurkowania z fajką wyróżniają się rafy Paraiso i Yucab.
Wyspa Holbox, w pobliże tej wyspy a terenie rezerwatu Yum Balam co roku przypływają ogromne rekiny wielorybie, żywiące się planktonem. W okresie od ok. połowy czerwca do połowy września organizowane są rejsy, w trakcie których przy odrobinie szczęścia można popływać z innymi imponującymi stworzeniami. Na wyspę dociera prom z miasteczka Chiquila.
Cancun, laguna Nichupte ze względu na spokojne wody jest popularnym miejscem uprawiania sportów wodnych. Można tu między innymi m.in. pływać kajakiem i skuterami wodnymi a także ponurkować z fajką; Aquaworld, kompleksowa obsługa turystyczna y wynajem sprzętu; Temazcal Cancun, tradycyjna łaźnia parowa Majów w lesie.
Dla dzieci
Cancun i Isla Mujeres, park Garrafon, plaża, basen, kajaki, hamaki, leżaki, zjazd tyrolką, przejażdżki rowerowe, pływanie z delfinami; park wodny na brzegu morza przy Punta Nizuc; rejs pirackim statkiem „Capitan Hook” z Cancun; Haciedna Cancun, pakiety wczasowe, rejsy, kąpiele, wycieczki krajoznawcze.
Playa del Carmen, park Aviario Xaman Ha, 60 gatunków ptaków; Xcaret, podziemne rzeki, plaże, hamaki, zwierzęta, kolorowe ryby, występy folklorystyczne, pływanie w cenote, spacery w jaskiniach i po parku do atutu Ekipark Kantun Chi.
Akumal, Ekopark Aktun Chen, kąpiele, nurkowanie z fajką w cenote, zjazd na tyrolce, spacery w jaskiniach.
Cozumel, Park Narodowy Chankanaab, piękne plaże, nurkowanie z fajką na rafie koralowej, pływanie z delfinami, podwodny trekking; wyprawa łodzią podwodną „Atlantis” na głębokość ok. 35 m.
Tulum, park Xel-Ha, baseny, cenote, kanały wodne; rezerwat biosfery Sian Ka”an, rejsy na wyspę ptaków.
Puerto Morelos, Croco Cun Zoo, ogród zoologiczny z małpami, jeleniami, wężami i krokodylami.