09 TABASCO I CHIAPAS

Palenque

Tabasco i Chiapas. Brama do świata Majów.

Położony na terenach depresyjnych nad Zatoką Meksykańską stan Tabasco jest najmniejszym i jednocześnie najgęściej zaludnionym stanem południowego Meksyku. Wszystko związane jest tu z wodą. Oprócz wielu spokojnych, dziewiczych plaż, posiada imponujące wodospady, opiekujące się nurtami rzek kaniony, rwące górskie rzeki i setki legendarnych lagun, które oferują świetne możliwości kąpieli i kontaktu z przyrodą podczas rejsów oraz raftingu. Woda i możliwości komunikacyjne bogatego hydrograficznie stanu Tabasco znajduje się u źródeł powstawania miast Majów, Zoque i szczególnie Olmeków, uważanych za tzw. kulturę matkę wszystkich ludów mezoameryki.

Wszystko jest tu cały rok zielone i dodatkowo przesiąknięte milenijnymi smakami pochodzącej z wilgotnych upraw czekolady. Przez wielką wodę, w końcu 1518 roku dopłynęli tu Hiszpanie podczas ekspedycji Juana Grijalva. Rok później, po konnej bitwie w Centla z wojskami kacyka imieniem Tabasco, Kortez założył nad rzeką, na gruzach Potonchan, pierwszą hiszpańską osadę na kontynencie amerykańskim, Santa Maria de la Victoria. 45 lat później Hiszpanie opanowali kluczowe szlaki militarne i handlowe regionu, prowadzące pławnymi rzekami Grijalva i Usumacinta do indiańskiego stanu Chiapas. 

Położone z kolei w majestatycznych górach Chiapas to jeden z większych stanów Meksyku, w którym jednocześnie żyje najwięcej rdzennych mieszkańców. Odczuwalny pozostaje tutaj bardzo mocny element duchowości życia codziennego. Słowo Chiapas mogło oznaczać “ziarno z wody” i rzeczywiście krajobraz wysokich gór łączy się tutaj z krajobrazem turkusowych jezior, zielonych rzek i krystalicznych wodospadów, przy których powstawały wielkie miasta starożytnych Majów. To właśnie krajobraz kulturowy czyni ze stanu Chiapas miejsce wyjątkowe. Mieszkańcy stanu mówią ośmioma róznymi językami, współegzystują tradycje różnorodnych etni, przetrwały pełne kolorów zwyczaje, tysiącletnie smaki, pełne symboliki fiesty. Od czasów hiszpańskiej działalności misjonarzy, m.in. fray Bartolome de las Casas, przetrwały idee wolności i godności, obecne dziś m.in. w postawach zapatystów, broniących praw indian przed nadużyciami z zewnątrz. Zanurzona w kontakcie z przyrodą, w magii codzienności i w zachowanej wierze, pełna duchowości starodawna i współczesna kultura Majów pozwala tu przyjezdnym na szczególnego rodzaju podróże w przestrzeni i jednocześnie w czasie.

TOP 5 

Muzeum La Venta i Szlak Czekolady, w Villahermosa, Park Muzeum la Venta pozwoli zbliżyć się do kultury Olmeków, podczas gdy degustacje królewskiego napoju, czekolady, w kakaowych hacjendach w Comalcalco nadadzą smaku historii.                                                                                         

http://www.destination360.com/north-america/mexico/images/s/mexico-palenque-s.jpg

Kanion Sumidero i Szlak Kawy, słońce, woda, skały i wiatr towarzyszą rejsowi rzeką Grijalva pomiędzy wysokimi na ponad 1000m ścianami kanionu Sumidero. Wizyta w hacjendach kawowych blisko wybrzeża stanu Chiapas pozwoli na degustację w teraźniejszości smaków przeszłości.

San Cristobal i Majańskie Wioski, w pełnym magii mieście San Cristobal de las Casas, oraz wioskach San Juan Chamula, Zinacantan i Amatenango del Valle, indiańskie tradycje współegzystują z hiszpańskim dziedzictwem i nową kulturą

Yaxchilan i Bonampak, wyprawa rzeką Usumacinta do Yaxchilan oraz spojrzenie na starożytne malowidła w położonym w sercu lakandońskiej puszczy Bonampak wprowadza w żywotny przyrodą, mistyczny świat Majów.

Palenque, spacer pośród zagubionych w tropikalnej dżungli budowli, pełnych historii i tajemnic, ukazuje lepiej niż gdziekolwiek indziej codzienność życia władców selwy, pośród sekretów starożytnej kultury.

 

Tabasco. Olmekowie i Szlak Czekolady

Przekraczając od strony Veracruz granicę niewielkiego, choć urozmaiconego stanu Tabasco, warto skręcić kilka kilometrów na północ w stronę Laguny La Machona nad Zatoką Meksykańską i odwiedzić niewielkie muzeum wraz z najważniejszą dla kultury Olmeków, sięgającą historią ponad 1000 lat pne i zniszczoną ingerencją poszukiwaczy ropy, strefę archeologiczną La Venta, ze stelami, ołtarzami i monolitycznymi głowami. W położonym dalej przy głównej drodze Cardenas, skręcając na południe dojechać można pod granicę z Chiapas do Agua Selva, ekoturystycznego regionu bogatego w rzeki i wodospady, takie jak ponad 100 m Las Flores czy Los Tucanes, w obrębie którego dodatkowo znajduje się strefa archeologiczna indian Zoque, Malpasito. Skręcając z kolei za Huimanguillo na zachód w stronę Francisco Rueda, droga dojeżdża do ekoturystycznego i agroturystycznego Parque Ecologico Olmeca.

Droga  z Cardenas na północ prowadzi do urokliwej spacerowo majańskiej strefy archeologicznej Comalcalco, z http://www.visitmexico.com/work/models/VisitMexico30/WebPage/TAB_Comalcalco_Ac/photoEscudo_TAB_Comalcalco_Ac_comalcalco.jpgzarośniętymi trawą placami, rozbudowanymi akropolami wzniesionym z suszonej gliny oraz ziemi mieszanej z mieloną muszlą i pełnym ciekawostek muzeum. Funkcjonujący przez ok. 2 tysiące lat, do ok XIw n.e., ośrodek miejski łączył w sobie funkcje religijne i administracyjne przy niezwykle ważnym dla Majów regionie pozyskiwaniem cennych ziaren kakao. Wokół dziś spokojnego i jowialnego miasta Comalcalco odwiedzać można stare hacjendy związane z uprawą drzew kakaowych i produkcją czekolady, np: Finca Cholula, 3 km na północ od miasta, Hacienda Chocolatera Jesus Maria (CACEP), 8 km od miasta, czy Muzeum Kakao i Czekalady La Luz przy centrum Comalcalco.

Droga za Comalcalco dochodzi na plaże przy Paraiso, gdzie rozwinął się w ostatnich latach spokojny kurort. Interesującym sposobem dojechania do stolicy, może być zjazd na południe za plażami Paraiso przez tradycyjne http://www.primatesmx.com/centlaview1.JPGmiasta i wioski indian Chontal, np znane z wyrobów z tykwy Jalpa de Mendez czy Nacajuca, gdzie warto zwrócić uwagę na kościół św. Antoniego, rynek lokalnego rzemiosła i zatrzymać się w jednej z restauracyjek na trasie, serwujących legendarny przysmak regionu, prehistoryczną rybę pejelagarto. Droga wzdłuż wybrzeża mija plaże Pico de Oro i Miramar oraz popularne wśród nurków Playa Azul i Playa Bosque, przy ujściu rzeki Grijalva. Za mostem na rzece, przy Frontera droga zjeżdża na południowy wschód, mijając depresyjny rezerwat biosfery Pantanos de Centla z centrum ekoturystycznym Uyotot Ha i przystanią Tres Brazos, w pobliżu której łączą się trzy rzeki: Grijalva, Usumacinta i San Pedro. 

W rozwiniętej jako centrum administracyjne, związane z przemysłem wydobycia ropy naftowej z zatoki, zadbanej stolicy stanu, Villa Hermosa, warto zwiedzić położone w Parku Tomas Garrido Canabal, blisko Laguna de las Ilusiones, Muzeum Parque la Venta gdzie, pośród lokalnej fauny i flory, wyeksponowane są na świeżym powietrzu najważniejsze zabytki rdzennej kultury z położonego 120 km stąd stanowiska archeologicznego: Olmeckie Głowy, Głowa Jaguara, Małpa Patrząca w Niebo, Antropomorficzny Jaguar, Wielki Ołtarz, Mozaika Jaguara, Król, Ołtarz Ohttps://www.lds.org/bc/content/church/temples/villahermosa-mexico/images/villahermosa-mexico-808x480-0002063.jpgfiarny, Ołtarz Ofiarny Dzieci i wiele innych. W tym samym parku Garrido Canabal znajduje się Muzeum Historii Naturalnej. W centrum znajduje sie dom kafelka z muzeum historii miasta Museo de Historia de Tabasco, Casa de Azulejos, galerie sztuki oraz dom muzeum poety Carlosa Pellicera. Odwiedzić można dom - muzeum poety Carlosa Pellicera, z prywatną kolekcją prehiszpańskiej sztuki, a dla koneserów pozostaje wizyta w Muzeum Regionalnym Antropologii i Historii, wprowadzające w kulturę i historię stanu, zachowujące m.in. Stelę 6 z Tortuguero, 10km od Macuspana, na której zapisany został glifami koniec majańskiej ery, składającej się z cyklu 13 baktunów, czyli datę 21 grudnia 2012r.

Pełnym przygody przeżyciem jest zaplanowanie wyjazdu z Vilalhermosa, czy to do stanu Chiapas czy w stronę Campeche, przez region południowy stanu Tabasco. Blisko Teapa, z zabytkowymi kościołami z XVII i XVIIIw, znajdują się udostępnione zwiedzającym jaskinie z laguną wewnątrz, Grutas de Cocona. W pobliskiem Tacotalpa, dwukrotnie stolicy stanu Tabasco i prawdopodobnie najstarszym mieście hiszpańskim w regionie, skąd Francisco de Montejo werbował indian Zoque do walki przeciwko Majom z Jukatanu, z powodu powodzi i wylewów rzeki Rio de la Sierra zachowały się nieliczne tylko zabytki z czasów kolonialnych, jak np Kościół Wniebowstąpienia. Stąd na południe, w stronę San Cristobal de las Casas, biegnie historyczny trakt królewski przez wspisane na listę magicznych miast Tapijulapa.http://img.informador.com.mx/biblioteca/imagen/370x277/373/372005.jpg 25 lipca obchodzone są tu fiesty patronackie przy kościele Św. Jakuba, a  miasteczko słynne jest dodatkowo z tradycji wyrobów wiklinowych mebli. Główną atrakcją pozostają ekoturystyczne szlaki w dostępnym łodziami rezerwacie Koleem Ja, rafting na rzece Amatan, wodospady, wody termalne i rytualna jaskinia Cueva de la Sardina Ciega, ożywająca w tygodniu po Wielkiej Nocy, w rancho Villa Luz, a także tradycyjne jedzenie, w którym dominują ryby i czekoladowy napój z kukurydzy, pozol. Dalej na południe zachowały się XVI w. ruiny klasztoru dominikanów wraz z obecnym muzeum w Oxolotan. Po stronie stanu Chiapas droga dojeżdża do San Cristobal przez górskie wioski, m.in. Simojovel, znane z produkcji, pochodzącego sprzed 25 milionów lat, kopalnianego bursztynu. Na południe z Tacotalpa powrócić można do głównej drogi 186, na wysokości otoczonej dziesiątkami lagun Macuspana, za którą, po prawej stronie drogi, znajdują się wodospady Agua Blanca, system jaskiń Ixtac Ha oraz strefa archeologiczna.

Tuxtla Gutierrez i wybrzeże stanu Chiapas.

Ze stanu Veracruz można wjechać do stanu Chiapas bezpośrednią drogą za Coatzacoalcos. Po lewej stronie drogi, po stronie stanu Tabasco, na wysokości miasta Francisco Rueda dojechć można do ekoturystycznego i agroturystycznego Parque Ecologico Olmeca i na wysokości Malpasito do rezerwatu ekoturystycznego Agua Selva. Już w stanie Chiapas droga przejeżdża wśród spektakularnych widoków, liczącym ponad 1200m mostem Puente Chiapas, nad Zaporą Nezahuacoyotl. 5 kilometrów przed mostem, z przystani nad laguną można wypłynąć na wschód w ok. 6h rejs na rzece Grijalva, m.in. kanionem Rio Totopac, zwiedzając ruiny zatopionego kościoła w Quechula oraz wąskie, ściśnięte wysokimi skalnymi ścianami gardło rzeki, zwane jaskinią, i kąpiąc się w termach na plaży w kanionie Tres Picos. Rejsem na zachód, rownież ok 6h, dopłynąć można do Kanionu Rio la Venta. Nad laguną i rzekami istnieją świetne warunki do trekkingu, jazdy konnej i rowerowej, m.in. w Parku Narodowym El http://san-cristobal-de-las-casas-chiapas-mexico.and-all-things-related.com/photo-gallery/sumidero-canyon/sumidero-canyon-6.jpgOcote. Droga przed mostem na wschód dojeżdża przez zamieszkałe przez indian Zoque, zabytkowe kolonialne miasta, Tecpatan, z imponującym klasztorem dominikańskim i Copainala, gdzie wg historycznych podań urodziła się żona Korteza, Malintzin, po czym, wijąc się górskimi drogami dojeżdża przez Tapalapa, z kościołem św. Augustyna, i przez Pantepec, do Rayon przy Tapilula.

Z Copainala na południe droga biegnie dalej aż do Laguny Chicoasen, skąd rozpoczyna się rafting na północ, do kanionu Tres Picos. Na północny zachód od Laguny Malpaso, w pobliżu zasypanych popiołem wulkanicznym w 1982 roku Francisco Leon i Chapultenango, można rozpocząć wyprawę w góry Sierra Magdalena, do krateru wysokiego na ponad 1000m, czynnego wulkanu Chichonal. Ponad zaporą Chicoasen, na skraju Parku Narodowego Kanionu Sumidero, znajduje się dostępny drogą wodną Park Ekoturystyczny Amikuu, z imponującymi widokami, basenami, ogrodem zoologicznym i restauracją, który może okazać się dobrym punktem rozpoczęcia 25km rejsu, pośród ptactwa, małp i krokodyli, pomiędzy dochodzącymi do ponad 1300m wysokości ścianami górnej części rzeki Grijalva.

Ten sam rejs po http://www.luxuriousmexico.com/wwwluxuriousmexico/Luxurious%20Mexico/PicsChiapas/Chiapas,%20Chiapa%20de%20Corzo,%20Main%20Plaza,%20Fountain%20La%20Pila,%20Mudejar%20Style%20-%20Photo%20by%20German%20Murillo-Echavarria%201106.jpgKanionie Sumidero, odbyć można klasycznie z przystani Cahuare w zamieszkałej przez indian Soctona, nigdy nie podbitej ani przez Azteków ani Majów, historycznej indiańskiej stolicy stanu, Chiapa de Corzo. W mieście zwraca uwagę, działający jako galeria sztuki, XVIw. były klasztor dominikański, wybudowana na gruzach prehiszpańskiej świątyni Fuente de la Reina oraz tradycje parachicos, tancerzy w drewnianych maskach i kolorowych ponczach jorongo, obecne szczególnie podczas fiest w połowie stycznia. 14 km drogą 190 na wschód za Chiapa de Corzo, znajdują się wodospady i jaskinie Chorreadero.   

Tuxtla Gutierrez, stolica stanu Chiapas, to nowoczesne miasto, w którym tradycja i historia w dużej mierze ustąpiły stołecznej użyteczności. Plac główny, zócalo, z Katedrą Św. Marka i pobliski muzyczny Jardin de la Marimba, pozostają administracyjnym i towarzyskim centrum miasta, a największą atrakcją w mieście pozostaje uważany za jeden z najlepszych w Ameryce Łacińskiej, Ogród Zoologiczny Miguel Álvarez del Toro, w którym na powierzchni kilkudziesięciu hektarów w Rezerwacie Zapotal odtworzono naturalne http://www.lausd.k12.ca.us/Fleming_MS/students/The%20Cullens/Jennyfer/Graphics/quetzal1.jpgśrodowisko najważniejszych przedstawicieli fauny z meksykańskich lasów równikowych. W Muzeum Paleontologii Eliseo Palacios Aguilera zobaczyć można w siedmiu salach prehistoryczne zabytki minerałowe, z kości, skamieniałości i pełne biologicznych ciekawostek bursztyny. Podczas gdy Ogród Botaniczny przybliża świat przyrody, Muzeum Regionalne wprowadza podróżnych w kulturę i historię stanu.

Droga na południe stanu dojeżdża wzdłuż Laguny La Angostura do chronionego habitatu m. in. ptaka quetzala w Parku Narodowym El Triunfo. Droga na zachód od Tuxtla przejeżdża przez Ocozocoautla de Espinoza, gdzie w siódmy piątek przed popielcową środą rozpoczyna się, w hołdzie bogowi Słońca, trwający tydzień Karnawał w Chiapas, Zoque Coiteco. 18 km na północ atrakcją pozostaje głeboka studnia wapienna, zarośnięta lasem Sima de las Cotorras, gdzie codziennie o świcie tysiące ptaków wylatuje spiralnym lotem z jaskini w wyjątkowym spektaklu przyrody. Droga dociera dalej na plaże wybrzeża Pacyfiku, m.in. Puerto Arista i Boca del Cielo, z wylęgarnią żółwi, które łączą się na wysokości Tonala z górskim rezerwatem biosfery La Sepultura. Na prawo od Pijijiapan droga zjeżdża na plaże Rivera Azul i Chocohuital z klubem plażowym Refugio del Sol, a na wysokości Escuintla rozpoczynają się największe w Meksyku lasy mangrowe La Encrucijada z labiryntem kanałów wodnych między San Carlos, Barra de Zacapulco i Costa Verde.

W posiadającym cechy przygranicznego miasta Tapachula, oprócz plaż Puerto Chiapas, Playa Linda czy, blisko przejścia granicznego Suchiate, El Gancho, bardzo ciekawe mogą okazać się udostępnione zwiedzającym przemysłowe uprawy bananów w Miguel Aleman, 57 km na płd wschód od miasta. Warto dotrzeć też, na północ od miasta, za Nuevo Alemania, do gospodarstw związanych z uprawą kawy, np do pamiętających najświetniejsze czasy niemieckiego osadnictwa w regionie, Finca Hamburgo czy Argovia. W trzeciej kawowej Finca Irlanda zobaczyć można dodatkowo, w prywatnym zoo, okazy ptaków quetzali. W Tapachula można odwiedzić Muzeum Archeologiczne regionu Soconusco, którego najważniejszym starożytnym miastem pozostaje położona na płn wschód od miasta przedmajańska Izapa, przy Tuxtla Chico pod granicą z Gwatemalą, skąd pochodzą m.in. milenijna Stela 5 ze sceną stworzenia świata i ludzi z mitologicznego drzewa łączącego niebo z wodą oraz Stela 25 z mitem kreacyjnym drzewa wyrastającego z cielska krokodyla. Budowle są ułożone w linii z pobliskim, liczącym ponad 4 tys. metrów wysokości, czynnym wulkanem Tacana, na którego szczyt z kraterem liczącym ok. 10km, można wchodzić specjalnym 8h szlakiem z Union Juarez

San Cristobal de las Casas:

majańsko hiszpańska stolica stanu Chiapas.

Wpisane na listę zabytków UNESCO San Cristobal de las Casas, kulturalna stolica stanu Chiapas, to jedno z najpiękniejszych miast Meksyku. Zaprasza do niekończących się spacerów brukowanymi, wąskimi uliczkami, http://turespacio.com/wp-content/uploads/2011/12/San-Crist%C3%B3bal-de-Las-Casas.jpgodkrywając na każdym kroku zaułki, podcienie i patia, pośród świetnie zachowanych kolonialnych budowli. Dobrym miejscem rozpoczęcia długiego spaceru jest były klasztor La Merced, na ul. Diego de Mazariegos, w którym znajduje się posiadające ponad 300 eksponatów Muzeum Bursztynu. Po drugiej stronie ulicy, warto odwiedzić opowiadające o żywych etniach stanu Chiapas Muzeum Kultur Popularnych. Skręcając w ul. 12 de Octubre, przy ul. Guadalupe Victoria, niewielkie Muzeum Strojów Regionalnych Sergio Castro okaże się świetnym miejscem do poznania instrumentów muzycznych i przede wszystkim, pełnego symboliki tekstylnego wzornictwa indian Tzotzil czy Tojolabal. Droga w prawo dochodzi do serca miasta, Parku Centralnego, gdzie skupiają się władze cywilne w Pałacu Rządowym oraz kościelne w Katedrze Św. Krzysztofa, z której w czasach kolonialnych rozdzielano sprowadzaną z gór wodę. Pierwszym biskupem San Cristobal był w XVIw. słynny „apostoł Indian”, Bartolomé de las Casas, autor “Krótkiej http://www.explorandomexico.com.mx/photos/city/full-2san%20cristobal%20-%20Gret@Lorenz.jpgRelacji o Wyniszczeniu Indian”, którego ewangelizacyjną i charytatywną działalność wspominają naścienne freski m.in w gmachu Uniwersytetu. Za Katedrą znajduje się kościół Iglesia San Nicolas, jeden z pierwszych w mieście, zbudowany specjalnie dla indian.

Obecne do dzisiaj wielokulturowe tradycje różnych grup etnicznych, codziennie przybywających na plac, nadają miastu szczególny charakter, wynikający z połączenia kolonialnego, ludowego i współczesnego klimatu. Mimo że całe centrum miasta obfituje w doskonałe kawiarenki, dobrym pomysłem na poznanie upraw regionu i zdegustowanie lokalnej kawy może być wizyta w Museo de Café na ul. Maria Adelina Flores. Idąc ulicą 16 de Septiembre na północ warto wejść do, połączonego z warsztatem szlachetnego kamienia, Muzeum Jadeitu, gdzie znajdują się imponujące kopie masek i figur prehiszpańskich, a także odtworzony grobowiec króla Pakala z Palenque. Równoległy deptak, 20 de Noviembre, dochodzi do barokowego kościoła Santo Domingo, z okaleczonymi figurami http://todochiapas.mx/wp-content/uploads/2012/04/3477038798_bc48d8373b_z.jpgświętych w fasadzie, przy którym znajduje się, opowiadające o historii indian, konkwisty i ewangelizacji, a także o etnografii regionu, Museo de los Altos de Chiapas. Spacer ok 25min. ulicą General Utrilla, na plecach klasztoru, doprowadzi do niewielkiego, ale żywego Muzeum Medycyny Majów, w której, kluczem wszystkich technik terapeutycznych pozostaje duchowe podejście do choroby i chorego. Z kolei ok. 15 minutowy spacer ulicą Comitan na wschód, na tyłach Santo Domingo, pozwoli dojść do domu duńskiego archeologa, Fransa Bloma, który w połowie XXw. poświęcił życie badaniom kultury Majów, po czym przekazał swoje etnograficzne i archeologiczne zbiory miastu, tworząc Muzeum Na Bolom.

Z San Cristobal warto wybrać się do dwóch rdzennie indiańskich wiosek położonych na północny zachód, bardzo blisko miasta. Bardziej na północ, w San Juan Chamula, w soboty odbywa się targ, natomiast pełne igliwia, palonych świec oraz zapachu kadzidła i kwiatów wnętrze skromnego z zewnątrz kościoła wykorzystywane http://www.revistabuenviaje.com/conocemexico/destinos/chiapas/san_juan_chamula/mercado_san_juan_chamula.jpgjest codziennie przez indian do odprawiania rytualnych modlitw, połączonych ze składaniem ofiar z darów przynoszonych do kościoła. Przedmioty ceremonialne i codziennego użytku można zobaczyć w komunitarnym Muzeum Alma de Piedra. Do Chamula można też dojechać z północnych obrzeży miasta bardzo ciekawym, trwającym ok. 3 h, konnym spacerem po górach, pośród pól uprawnych i wiejskich przedmieść. W środku kościoła obowiązuje ścisły zakaz robienia zdjęć.

Bardziej na zachód, w znanym z tradycyjnych fiest nz cześć świetych San Lorenzo i San Sebastian, indiańskim pueblo Zinacantan, warto dać się zaprosić przez gościnne indianki tzotzil do ich domów, gdzie pokazują jak żyją i jak pracują, przyrządzając na ogniu proste potrawy i oferując do kupienia robione w domowych warsztatach tkaniny oraz stroje.

200km górskiej drogi między San Cristobal i Palenque pokonuje się prawie 6 godzin. Przy kolonialnym Ocosingo, warto zboczyć 11km na wschód do odkrytych zaledwie w 20% ruin starożytnego królestwa Nocnego Jaguara, miasta państwa Tonina, w czasach swojej potęgi za rządów króla Trupiego Królika, rywalizującego o hegemonię w regionie. Przy Placu Głównym, w rozbudowywanej przez setki lat i składającej się z wewnętrznych labiryntów oraz siedmiuhttp://www.visitmexico.com/work/models/VisitMexico30/WebPage/PAL_Tonina_Ex/photoEscudo_PAL_Tonina_Ex_toninaprov.jpg platform Wielkiej Piramidzie zwracają uwagę Pałac Podziemnego Świata, na poziomie trzecim, Pałac Wojenny, na czwartym poziomie, przedstawienie epok życia ziemi na tzw. Muralu Czterech Słońc, na szóstym poziomie i, na wysokiej na prawie 70m siódmej platformie, dwie najwyżej położone w świecie majów świątynie: Świątynia Więźniów oraz Świątynia Dymiącego Lustra. Muzeum przy strefie pokazuje pełne zapisów stele, rzeźby więźniów, maski władców, tablice z inskrypcjami, glify z datami kalendarzowymi, figury postaci, etc, typowe dla kultury majańskiej, z wczesnymi wpływami olmeckimi oraz późnymi wpływami Teotihuacanów i Tolteków.

Wśród wielu wodospadów w regionie, położone ponad godzinę drogi dalej tarasowe kaskady Agua Azul, na błękitnej, w porze suchej, rzece Tulija, tworzą spektakularne widoki w górnej części i spokojne baseny do kąpieli na dole, podczas gdy bliski Palenque, wysoki na ponad 50m, budzący szacunek i pobudzający do kontemplacji wodospad Misol Ha, daje okazję na świetny, najlepiej z założenia mokry, trekking pomiędzy skalną ścianą i kurtyną wody oraz wewnątrz jaskini. 

Wzdłuż granicy z Gwatemalą.

Meksykańska Amazonka: Usumacinta

Droga z San Cristobal na południe mija “miasto garncarek”, malownicze Amatenango del Valle, słynne z ceramiki wyrabianej technikami prehiszpańskimi, w procesie nawiązującym do kosmologicznego aktu stworzenia, od zbierania http://todochiapas.mx/wp-content/uploads/2012/04/cascadas_el_chiflon_1_9.jpggliny, poprzez malowanie naturalnymi barwnikami, po wypalanie na otwartych paleniskach. 52 indianki tzotzil założyły w 1999r. na ul. Las Casas, uliczkę od kolonialnego kościoła, udostępniony zwiedzającym wspólny warsztat i sklep, w którym dominują pełne symboliki jaguary, dzbany, gliniane figury zwierząt, etc.

Ponad 50km dalej, “brama selwy”, “miasto dziewięciu gwiazd” Balun Canan, zwane dziś Comitan de Dominguez, potrafi zaimponować kolonialnymi kościołami Santo Domingo, San Caralampio czy El Calvario i, przede wszystkim, magicznymi 180m wysokości wodospadami El Chiflon, na rzece San Vicente, dostępnymi z Tzimol, 34km na zachód od miasta. Comitan posiada też interesujące Muzeum Archeologiczne, z eksponatami z regionu, zebranymi m.in. z trzech pobliskich miast majów. Pierwsze z nich, Tenam Puente, jedno z najpóźniejszych kulturowo, kwitnące miedzy IX i XIIw, znajduje się http://media-cdn.tripadvisor.com/media/photo-s/01/7a/e0/db/cenote-azul-march-2010.jpgzaledwie 14km na południe, w otoczeniu dolin, z porośniętymi bromeliami, wielkimi tropikalnymi dębami, i zadziwia 60 konstrukcjami, akropolem i boiskami do gry w pelotę, wybudowanymi bez użycia żadnego spoiwa. Drugie miasto, ok. 40km dalej na południe, bardzo mało odwiedzane Lagartero, to jedyne w swoim rodzaju sanktuarium czterech piramid wokół głównego placu, oraz wielu mniejszych strutur, otoczone bajeczną scenerią rzek, jezior, wodospadów i oczek wodnych Lagos de Colon.

Kilka kilometrów dalej, za Ciudad Cuauhtemoc znajduje się popularne przejście graniczne, po Gwatemalskiej stronie zwane Mesia, po czym droga zjeżdża na wybrzeże. Do trzeciego z miast majów, Chincultic, którego główna grupa budowli z akropolem znajduje się na cyplu wzgórza, skąd wrzucano ofiary do wapiennej Cenote Azul, i pozostałe grupy budowli znajdują się nad okolicznymi jeziorami, prowadzi droga z Comitan na wschód. Przed Centrum Ekoturystycznym, gdzie można wynajmować kajaki i rowery, w starej hacjendzie Finca Santa Maria, z doskonałą restauracją i prywatnym Muzeum Sakralnej Sztuki z XVIw. i XVIIw., czas zatrzymał się w http://www.luxuriousmexico.com/wwwluxuriousmexico/Luxurious%20Mexico/PicsChiapas/Chiapas,%20Maravillas%20Tenejapa,%20Las%20Nubes%20Falls%201%20-%20%20Photo%20Secretaria%20de%20Turismo%20de%20Chiapas.jpgmiejscu. Z kolei wokół Chincultic, w zdumienie wprawią kolory, od szmaragdowego, poprzez błękity, po szafirowe, ponad pięćdziesięciu jezior najstarszego w Chiapas Parku Narodowego Lagunas de Montebello, gdzie można pływać łodziami, m.in po Tziscao.

Około 50km dalej, drogą wzdłuż granicy z Gwatemalą, krótki zjazd szutrem na lewo, na wysokości Laguny Miramar, doprowadza do ekoturystycznej osady Causas Verdes Las Nubes, nad zielonego koloru rzeką Santo Domingo, ze spektakularnymi, otoczonymi często tęczową aurą, tarasowymi wodospadami. Warte zatrzymania może okazać się, w połowie skrótu do Benemerito de las Americas, położone na brzegu rzeki Lacantun, Las Guacamayas, gdzie istnieją trasy trekkingowe w południowej części rezerwatu biosfery Montes Azules.

Kolejne 50 km dalej, Frontera Corozal, oprócz możliwości przekroczenia granicy z Gwatemalą, po drugiej stronie rzeki, w Bethel, stała się w ostatnich latach doskonałą bazą wypadową do dwóch stref archeologicznych w północnej części rzeki Usumacinta, dostępnych wyłącznie drogą wodną. Ok. 45min. rejsem, najlepiej przy unoszącej się nad wodą porannej mgle, http://raingod.com/angus/Gallery/Photos/NorthAmerica/Mexico/Chiapas/images/YaxchilanRuin01.jpgdopłynąć można stąd do zagubionego w tropikalnej dżungli, otoczonego opiekuńczym ramieniem rzeki niby fosą, najważniejszego w Meksyku miasta należącego do tzw. rzecznej kultury majów, Yaxchilan. Dziesiątki budowli, steli i bogato zdobionych nadproży, z ponad 120 inskrypcjami odczytanymi z mroków historii, pozwola odtworzyć i zrozumieć dzieje religijnych wierzeń, rywalizacji z innymi ośrodkami i sukcesji dynastycznych “leśnych królów” od IV w. do IX w. n.e. Warto zwrócić uwagę na perły prehiszpańskiej architektury wokół Centralnego Akropolu, m.in Budowlę 19 oraz trzypoziomowy świątynny Labirynt, Budowlę 20, w której zachowały się dwa oryginalne nadproża. Nadproża z Budowli 21 i 23, dziś niestety w British Museum, ukazują słynne sceny, m.in. ukazania Wizjonerskiego Węża (15, 25), pojmania przez Pierzastego Jaguara więźnia ofiarnego (16) czy składania ofiary z krwi z języka przez żonę Herbowego Jaguara (24). Kulminację artyzmu stanowi Budowla 33 ze świetnie zachowanym grzebieniem attykowym, mogącym posiadać funkcje astronomiczne, z rzeźbami posiadających boskie cechy królów i z hieroglificznymi schodami.

40km dalej dopłynąc można w górę rzeki, tym razem po stronie Gwatemali, do ogromnych rozmiarów Piedras Negras, które doskonale oddaje klimat nieodrestaurowanych ruin w sercu dżungli i gdzie istnieje możliwość polowego noclegu na plaży przy posterunku straży granicznej. Archeologiczną przygodę w regionie, już nie rzeczną, dopełni krótka wizyta kilkanaście kilometrów dalej drogą w stronę Palenque, w Bonampak, gdzie w trzech komnatach głównej świątyni, na powierzchni 112m kw. zachowały się naścienne malowidła z roku 790ne, fenomenalnie i realistycznie od strony artystycznej przedstawiające procesje kapłanów i arystokracji w towarzystwie grupy muzyków (1), sceny okaleczeń niewolników przygotowywanych do złożenia ofiary przed obliczem króla Chan Muwana (2) oraz rodzaj rytualnej fiesty z tancerzami w ceremonialnych maskach i rodziną krolewską upuszczającą krew w akcie samoofiary (3). Pieczę nad świętym miejscem trzymają indianie Lacandones, których spotkać można również w Lacanja Chansayab, blisko Bonampak, w Ch’en Ulich, w Poza P’oop Ch’an i przy wodospadach Golondrinas, w pobliżu Nuevo Palestina, a także w północnej części rezerwatów biosfery Monte Azul i Chan Kin, przy lagunach Naha oraz Metzabok, niecałe 100km na płd zachód od Palenque.

http://www.turismochiapas.gob.mx/sectur/media/centro-turstico-chen-ulich-las-golondrinas/fotos/Slider-LasGolondrinas01.jpgRzeka Usumacinta dopływa na północ do Tenosique, gdzie na przystani Boca del Cerro można wynająć łodzie na połączony z raftingiem rejs wzdłuż skalnego w tym miejscu wybrzeża do miejsc kąpielowych, niedużych term oraz do jaskiń Golondrinas czy Zorro. Na północ od Tenosique, w wyrosłym w czasach Majów na handlową potęgę Pomona zachowało się wiele oryginalnych struktur oraz cennych rzeźb oraz inskrypcji hieroglificznych. W Balancan warto odwiedzić Muzeum Archeologiczne Jose Gomez Panaco, posiadające eksponaty z Panhale, San Claudio i z Santa Elena oraz nieocenione epigraficznie stele z pobliskiego Moral Reforma, które powstało w VIw., by ominąć wodospady nad dopływem rzeki San Pedro. Miasta te, zjednoczone z Palenque, kontrolowały w pełni w VIIw. i VIIIw. rzeczny szlak handlowy między gwatemalskim regionem, dziś zwanym Peten i Zatoką Meksykańską. 

Palenque, królestwo w dżungli.

Palenque, zwane przez indian Lacan Ja, starożytna stolica regionu B-‘akaal, z pewnością nie było ani największym, ani najważniejszym z miast majów okresu klasycznego. Jednak jego położenie pośród lasów i krytych poranną mgłą http://3.bp.blogspot.com/-RRjzoPPeWPY/Tl1tvj3tDKI/AAAAAAAABD8/riBY98kk13k/s1600/palenque_templo_olvidado01.JPGwzgórz, w otoczeniu licznych źródeł, strumyków, rzek i wodospadów, połączone z architekturą placów, funkcjonalnością głównych budowli, bogactwem hieroglificznych inskrypcji oraz realizmem rzeźb i reliewów czyni ze strefy miejsce wyjątkowe. Jest prawdopodobne, że żadna inna strefa archeologiczna całego świata Majów, nie jest w stanie oddać tak dobrze, w jednym miejscu i w ciągu jednej wizyty, charakteru życia indian z otaczającym środowiskiem, cech życia codziennego, historii dynastycznych, zdolności konstrukcyjnych, mistrzostwa artystycznego, tajników wiary i osiągnięć wiedzy.

Zwiedzanie można podzielić na trzy etapy. Najbardziej oryginalnym wprowadzeniem w magię wpisanej w r. 1987 na światową listę zabytków UNESCO strefy archeologicznej Palenque, 9km od miasta o tej samej nazwie, jest bez wątpienia mało znany, trwający ok. 2h trekking po deszczowym lesie parku narodowego wokół udostępnionych turystycznie ruin, do zapomnianej świątyni Templo Olvidado. Znający teren lokalni przewodnicy potrafią oprowadzić wąskimi ścieżkami, porośniętymi wysokimi drzewami wraz z tropikalną http://maya.nmai.si.edu/sites/default/files/null/palenque_s1.jpgroślinnością pełną medycznych i gastronomicznych ciekawostek, pomiędzy paleontologicznymi ciekawostkami, pośród ogłosów selwy, po kładkach i kamieniach, nad strumykami, przy krystalicznych wodospadach, wzdłuż przykrytych ziemią, rozsypujących się starożytnych struktur i zagubionych akweduktów tak, by zakończyć spacer na szczycie Świątyni Trupiej Czaszki, już wewnątrz strefy.

Odrestaurowane budowle to zaledwie 10% dawnego miasta i szacuje się, że ponad tysiąc budowli znajduje się wciąż pod przykryciem gęstwej tropikalnej selwy. Historia współczesna Palenque to dzieje spektakularnych odkryć archeologicznych, które pozostawiają po sobie więcej tajemnic niż odpowiedzi. Nie schodząc na dół, po prawej stronie, pod krytym strzechą zadaszeniem, znajduje się wejście do Świątyni XIII, gdzie w 1994r znaleziono grobowiec żony Pakala II, zmarłej w http://3.bp.blogspot.com/-NUOw7ospWZM/T3I98clrRDI/AAAAAAAAEQ8/J6On_9asioA/s1600/palenque.png670 roku Tzakbu Ahaw, nazwanej od koloru cynabru użytego do pochówku Czerwoną Królową. Przy sarkofagu znaleziono ciała dwóch postaci złożonych w ofierze oraz ponad tysiąc cennych przedmiotów, w tym maskę mozaikową z 280 kawałków jadeitu.

Herbowe Słońce, Kiinich Jaanab Pakal, najwybitniejszy władca Palenque, wstąpił na tron jako 12 letni chłopiec w 615 roku w krytycznej sytuacji, po dwukrotnym najeździe i zniszczeniu miasta przez militarną potęgę Calakmul. Dzięki aliansowi politycznemu i małżeństwu z księżniczką z Tortuguero, młody król umocnił dominującą pozycje Palenque w VII wieku na terenach łączących góry z wybrzeżem. Ognisty Jaguar K’an B’alam, który odziedziczył władzę królewską po śmierci ojca w 683r., wybudował, położoną w południowej częsci Głównego Placu, Świątynię Inskrypcji, nazwaną tak od znajdującego się tu ciągu hieroglifów, najdłuższego znanego zapisu majańskiego pisma, po Copan w Hondurasie. W 1952r. znaleziono pod nią skierowany na północ, nienaruszony grobowiec z ważącą 5 ton http://farm3.staticflickr.com/2126/2315140967_8b2048fcd7_z.jpgpłytą sarkofagową, przedstawiającą moment śmierci Pakala: zakorzenione w królewskich atrybutach, z boskiego ciała władcy wyrasta święte drzewo ceiby, przekształcając się w kopule w niebiańskie postacie wzlatujących węży i ptaków. Do grobowca prowadzi tunel w kształcie mitycznego węża, zdobiony legalizującymi władzę ziemską scenami dynastycznymi, który zwiedzać obecnie można za specjalnym pozwoleniem.

We wschodniej części placu, zespół połączonych budowli tworzy imponujący rozmiarami i pełniący funkcje rezydencyjne, administracyjne oraz ceremonialne Pałac, zwracający uwagę czteropiętrową Obserwacyjną Wieżą, dolnymi komnatami, systemem hydraulicznym, świetnie zachowanym krużgankiem i wewnętrznym patio z reliefem pojmanych i przygotowywanych do rytualnej egzekucji wojowników z wrogiego Tonina, oraz licznymi płaskorzeźbami władców, w tym pochodzącego z kazirodczego związku Pakala.

Za przyległym akweduktem na rzece Otolum, na górnym Placu Krzyży, warto przyjrzeć się skierowanej wejściem na wschód Świątyni Słońca, z hieroglificzną fasadą i słonecznym herbem. Ze znajdującej się po jego lewej stronie Świątyni Krzyża, z zachowanym grzebieniem attykowym, pochodzi słynna tablica boga ziemi, z którego wyrasta krzyż, przekształcający się w kukurydzę, a na przeciwko, we wschodniej części placu, w Świątyni Liściastego Krzyża, zobaczyć można tryptyk przedstawiający Ognistego Jaguara, utożsamianego z życiodajnym ziarnem, podczas rytuału w wieku 6 lat oraz intronizacji w wieku 48 lat.

Synowie Pakala, Kan Balam i jego młodszy brat, Ognisty Dzik Kan Joy Chitam II, najprawdopodobniej zostali pojmani i straceni po walkach z Tonina. W ósmym wieku Palenque traci na znaczeniu i zostaje w następnych stuleciach ostatecznie opuszczone.  Wizytę w mieście dopełnia spacer przez boisko do gry w pelotę oraz grupę pięciu światyń na Placu Północnym, przy świątynnych zabudowaniach i orzeźwiających wodospadach zwanych Łaźnią Królowej. To alternatywne wyjście doprowadza do Muzeum Palenque, z mapą strefy, makietami, stelami, oryginalnymi panelami glifowymi i kadzielnicami, oraz naturalnych rozmiarów kopią płyty nagrobnej Pakala. Niecałe 30 km na północ od Palenque, Laguny Catazaja są dobrym miejscem do pływania łodziami i łowienia ryb. Droga na wschód prowadzi na Półwysep Jukatan.

 

Informacje praktyczne

Gastronomia

Villahermosa, Restaurante Tulipanes (Perif. Carlos Pellicer camara 511) restauracja słynie z owoców morza i tradycyjnie przyrządzanych mięs.

Tuxtla, Resaturante – bar Asdor Castellano (Boulevard Belisario Dominguez 2320-A, Col Las Granjas) lokal specjalizuje się w owocach morza, kuchni hiszpańskiej, grillowanych mięsach; duży wybór win.

San Cristobal, restaurante Tuluc (Av. Insurgentes 5) w karcie tradycyjne dania z Chiapas.

Usumacinta, Restaurante Valle Escondido (61 km Carr. Palenque-Bonampak) w ofercie smaczne wczesne śniadania. Restauracja jest usytuowana pośród bujnej roślinności.

Palenque, Restaurante Maya (Avenida Independencia e Hidalgo s/n) dania kuchni regionalnej i międzynarodowej.http://1.bp.blogspot.com/_JzxfHuAL9uk/TJKq3cSDasI/AAAAAAAAC9k/sJopEtxhTAg/s1600/100_0346.JPG

 

Zakupy

Tuxtla Gutierrez, dom rękodzieła (Casa de las Artesanias; Belisario Dominguez 2035) sprzedaje się tu lokalne rękodzieło, m.in. drewniane rzeźby, tekstylia, bursztyn, ceramikę. Na miejscu działa muzeum   etnograficzne.

Palenque, na zocalo i przy strefie archeologicznej można kupić różne pamiątki, m.in. tkaniny, reprodukcje majańskich fresków i płaskorzeźb, symbole kalendarza Majów. 

San Cristobal de las Casas, Targ Santo Domingo (między 20 de Noviembre i Gral. M. Utrilla, obok kościołów santo Domingo y Caridad) wyroby rzemiosła artystycznego, tkaniny, tradycyjne ubiory, pamiątki; targ miejski( El Mercado Municipal, pomiędzyUrtilla i Belisario Domingues) lokalne targowisko, na którym okoliczni mieszkańcy sprzedają swoje produkty, m.in. warzywa, owoce, mięso, ubrania; Targ Słodyczy i Rękodzieła (Av. Insurgentes, obok kościoła san Francisco) można tutaj kupić słodycze oraz rękodzieło i tkaniny; Dom tkacki Sna Jolobil (Lazaro Cardenas nr.42, naprzeciwko kościoła santo Domingo) około 800 tkaczy wyrabia tu i sprzedaje tradycyjne huipiles, serwetki, obrusy, koszule, kawę, słodycze.

Villahemrosa, dom rękodzieła (A. Rullan Ferer róg z Pedro C. Colorado) w ofercie rękodzieło ze stanu tabasco, m.in. wyroby z wikliny, sombrera z liści palmowych, drewniane i kamienne rzeźby, ceramika; dom towarowy Plaza Galerias (Paseo Tabasco no.1405, Col. Desarrollo Urbano) jeden z najpopularniejszych domów towarowych; poza klasycznymi sklepami działają w nim również punkty sprzedające rękodzieło regionu.

 

Aktywnie

San Cristobal de las Casas, Park ekoturustyczny El Arcotete (4 km na phttp://www.turimexico.com/chiapas/amikuu.jpgółnocny zachód od miasta) spacery, trekkingi, zjazd na tyrolce lub przejażdżka ATV; rezerwat Huitepec (11 km na północny zachód od miasta) spacery, trekking; rezerwat Ekologiczny rancho Nuevo (10 km na płd-zach od San cristobal) jaskinia o długości 10 km i głębokości ok.550 m, przejażdżki konne. 

Villahermosa, park ekoturystyczny Kolem Jaa, dostępny łodziami, spacery, przejażdżki konne, zjazdy tyrolką, ogród botaniczny, naturalne źródła, wodospady. 

Palenque, rezerwa Biosfery Montes Azules, selva lakandońska, spacery, wędrówki, kajaki (Laguna Miramar).

Comitan, park narodowy Laguans de Montebello,  50 jezior, spacery, pływanie, rejsy łódką, jaskinie San Rafaelo del Arco.

Tuxtla Gutierrez, rezerwat El Triunfo, zróżnicowana szata roślinna i bogata fauna, ptaki quetzal, wycieczki piesze, trekkingi, wspinaczka.

 

Dla dzieci

Tuxtla Gutierrez, Muzeum Nauki i Techniki, ogród zoologiczny Miguel Alvarez del Toro z jaguarami, tapirami, krokodylami, małpami, quetzalem; zoo w parku Ekoturystycznym Amikuu ze ścianką wspinaczkową, wiszący most, baseny.

Villahemrosa, rejsy widokowe statkiem „Olmeca Express”, Interaktywne Muzeum Papagayo, park Tomasa Garrido Canabala- spacery, panorama miasta, architektura parkowa, laguna; rezerwat ekologiczny Yumka- 200 zwierząt na wolności.

Comalcalco, czekoladowe hacjendy, La Luz- sad owocowy, plantacje kakao, Finca Cholula.

Tapachuala, Finca Irlanda- proces powstawania kawy, prywatne zoo.



ZAMÓW PODRÓŻ
x

Zamów podróż

Podaj nam oczekiwania wobec wyjazdu, przybliżone daty oraz liczbę osób, przygotujemy podróż specjalnie dla Ciebie.
Jeśli zostawisz swój email, kopia zostanie przesłana na Twój email Nr telefonu ułatwi nam kontakt z Tobą